Türkiye'nin Antep fıstığı rekoltesi..

 Türkiye'nin Antep fıstığı rekoltesinin 2018/19 Pazarlama Yılı (MY) rekor seviyeye ulaşması bekleniyor. Ceviz üretimi sabit kalırken, badem üretiminin ise hafifçe artması bekleniyor, ancak bu ürünler için ciddi tüketim talebi ise ithalatın devamı anlamına gelmektedir, yine de buna rağmen sert kabuklu meyvelerin  2018/2019 ithalat rakamları önceki yıla göre düşük olacaktır. Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye'ye ceviz ve badem için önemli bir tedarikçi konumundadır, ancak ek tarifeler ticareti etkilemektedir.

 ANTEP FISTIĞI ÜRETİM

Antep fıstığı üretimi döngüseldir. Hasatların "yok-yılı" dönemine göre önemli ölçüde daha yüksek olduğu "var-yılı" söz konusudur. Bu nedenle Türkiye'de verimler yıldan yıla ve dolayısıyla bölgeler ve meyve bahçeleri arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Pazarlama Yılı (MY) 2017/18, iki ardışık yıl sonra bir "yok-yılı" olmuştur.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki yağmurlar ideal olmasa da 2018/19 sezonu "var-yılı" olması beklenmektedir. Son tahminlere göre Türkiye'nin fıstık üretimi 2017/18 MYK'da 80.000 MT seviyesinden 2018/19 MYK'da 210.000 mt rekor seviyeye ulaşacağı beklenmektedir.

Gaziantep Ticaret Borsası'na (GTB) göre 2018/19 verim, potansiyel olarak daha düşük yağışlar ve yeterli erkek ağaçlarının olmayışı, hastalıklar ve böcek sorunları nedeniyle potansiyelinden yaklaşık yüzde 10 daha düşük olacaktır. Aynı şekilde Manisa bölgesinde Ağustos 2018'de fıstık bahçelerini etkileyen bir dolu  olmuş, ancak bu durum toplam verim üzerinde sadece küçük bir etkiye sebep olmuştur.

Türkiye'nin Güneydoğu bölgesi, antepfıstığı için geleneksel üretim alanıdır. Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Siirt, Kilis, Kahramanmaraş, Mardin ve Diyarbakır, ticari fıstık üretimi için en önemli yerlerdir ve bunların yüzde 40'ı Gaziantep'ten gelmektedir. Antep fıstığı üretiminin kalan yüzde 5'i Ege, Akdeniz ve Marmara bölgelerinde üretilmektedir. GCE'ye göre, halen Türkiye'de 81 ilden 56'sı antepfıstığı üretimi yapılmaktadır

Son on yılda, Güneydoğu Anadolu dışındaki bölgelerdeki üretim giderek artmaktadır.

 2017/18 MYK'da, Türkiye'deki fıstık üretim alanının 328.804 hektar (288.041 dekar) olduğu bildirilmekte olup, 2016/17 MY 313.431 hektar (3,134,316 dekar) üretim alanı üzerinde yüzde beş artış olmuştur.

Türkiye'de yetiştirilen iki ana tip Antep fıstığı vardır. Çoğu Türk Antep fıstığı, tipik İran çeşidinden daha ince ve daha küçük olan Gaziantep (Antep) çeşididir. Gaziantep ve Şanlı Urfa çeşitleri benzerdir. Siirt çeşitleri toplam üretimin yaklaşık yüzde 15'ini oluşturmaktadır. Gaziantep çeşidinden daha az dalgalanma ile yüksek verimli bir çeşittir. Fındıkların boyutu ve şekli Gaziantep ile İran fıstığı arasındadır.

Türkiye'de  Antep fıstığı kalitesi doğrudan büyüklüğü ile doğrudan ilişkilidir: 100 gramda 90 adet veya altı birinci kalite, 90-100 adet arası ikinci kalitedir. 100-120 adet arası üçüncü kalite ve 120 adetten fazla olması ise dördüncü kalite olarak tanımlanmaktadır.  

Şanlı Urfa ve Siirt bölgelerinde ekilen yeni fidan sayısı arttıkça, yüksek kalitede Antep fıstığı üretiminin gelecekte artacağı tahmin edilmektedir.

 Türkiye'nin fıstık ürününün büyük bir kısmı yurt içinde tüketilmekte ve tüketim, pazardaki Antep fıstığının mevcudiyetine göre yıldan yıla değişmektedir.

 2017/18 Sezonu bir "yok-yılı" olmuş ve 2016 sonbaharında ve 2017 kışında Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kuraklık nedeniyle 80.000 MT rekolte elde edilmiştir. Sonuç olarak, Antep fıstığı fiyatları Mart 2018'de kilogramı 90 TL olan fiyatlar Mayıs 2018'de 220 Türk Lirası seviyelerine ulaşmıştır. Mayıs ayında Ramazan ayının başlangıcı, sebebiyle baklava gibi Antep fıstığı ile geleneksel tatlı tüketiminin önemli ölçüde artmıştır. Bursa ve Malatya gibi birçok ilde tatlı üreticileri, tatlılarda Antep fıstığı  yerine ceviz veya fındık kullanmaya başlamıştır.

Türkiye'de kişi başına tüketim miktarı yılda 1,6 kg / yıl civarındadır.

2018/19 Sezonunda beklenen yüksek üretim nedeniyle, antepfıstığı için nispeten daha düşük fiyatlar ve diğer fındık fiyatlarının (ceviz ve badem gibi) artması nedeniyle 2018/19 fıstık tüketiminin 176.000mt'ye yükseleceğini tahmin edilmekte, bu da geçen yıla göre yüzde 55 artış anlamına gelmektedir.

Antep fıstığı fiyatları, 2018/19 sezonu hasat başlangıcı ile düştü. Dökme kabuklu erken hasat antepfıstığı fiyatları (genellikle baklava ve diğer geleneksel tatlılar için kullanılır) yaklaşık bir ay önce yaklaşık 200 TL / kg  seviyesindeyken 90 TL / kg seviyelerine gerilemiştir.

Türkiye genellikle yerli fıstık üretiminin çoğunu tüketmekte ve toplam üretimin az bir miktarı ihraç edilmektedir.

 Bir miktarı da gelecek bir "yok-yılı" için depolanmaktadır. 2017/2018 sezonu "yok-yılı" olduğu için sadece 5.000 mt ihraç edilmiştir.  İhracat İsrail, Ürdün, Suudi Arabistan, Azerbaycan ve İtalya, Almanya ve Fransa gibi Avrupa ülkelerine yapılmıştır.

 2018/1919'da, Antep fıstığı üretiminin iki kattan fazla olması ve arzın iç piyasa talebinin üstünde olması beklendiği için, ihracatın 17.000 mt'a çıkacağı tahmin edilmektedir.

 Antep fıstığı, yüzde 43,2'lik tarife oranıyla Türkiye'ye ithal edilebilmektedir. Bununla birlikte, 25 Haziran 2018'de, ABD hükümetinin Türk çelik ve alüminyum üzerindeki tarifeleri artırması üzerine ABD menşeli fındıklara (badem, ceviz, Antep fıstığı ve cevizler) %10'luk ilave bir tarifname getirilmiştir.

15 Ağustos 2018'de de ek tarife ikiye katlanarak yüzde 20'ye çıkmıştır. ABD’den Türkiye'ye yapılan antep fıstığı ithalatı için tarife oranı, diğer tüm ülkeler için yüzde 43,2 iken, yüzde 63,2'dir.

 2018/19 MYK'daki yüksek üretim ve Türk Lirasının (TL) yabancı paraya karşı değer kaybı nedeniyle, ithalata daha az talep olacaktır. Tahminlere göre 2018/19 MYK'da 5.000 MT'de Antep fıstığı ithalatı yapılacaktır

 Gaziantep Ticaret Borsası (GCE), hükümetin desteğiyle Gaziantep'te “Fıstık Mükemmellik Merkezi” ni kuran bir proje yürüteceklerini açıkladı.

Türk fıstığı ticaretini ve imajını arttırmayı amaçlayan merkezde ürün kalitesi ve güvenliği ile ilgili bilimsel çalışmalar yapılacaktır.

Antep fıstığı stokları, döngüsel üretim doğrultusunda yıldan yıla büyük ölçüde değişmektedir.

Ayrıca, Antep fıstığı üretimi, ticareti ve stok miktarları, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti  veya sektördeki ilgili  birlikler tarafından kayıt altında tutulmamaktadır.

Gaziantep Antep fıstığı Sanayi Derneği 2014 yılında antep fıstığı üretimi ve stoklarının tesciline yönelik bir sistem kurma amacı ile kurulmuş olup, henüz aktif kayıt sistemi bulunmamaktadır.

Ancak Antep fıstığı üreticilerine göre daha iyi  bir veri tabanının olması düşük verim yıllarında fiyat dalgalanmalarını önlemeye yardımcı olacağı kanaatindedirler Kaynak:gain.fas.usda